De sixtijnse kapel als theater van het leven…

Of wat Michelangelo, Roman Krznaric en Frans de Waal met elkaar verbind… Het is tijd voor Empathie!

De Sixtijnse Kapel is een van de meest iconische gebouwen ter wereld. In een inspirerende rondleiding leidt kunsthistoricus Elizabeth Lev ons langs het beroemde plafond & toont ons de vitale voorstelling van Michelangelo’s traditionele verhalen. Het vertelt het verhaal van een moedige en creatieve kunstenaar werkend voor een artistieke Paus in een tijd waarin de mens moedig genoeg was om onbekende zeeën over te steken op zoek naar nieuwe routes, waardoor ze een nieuwe wereld ontdekte….

Vijfhonderd jaar nadat de kunstenaar het schilderde, zegt Lev: de Sixtijnse Kapel dwingt het ons nog steeds om rond te kijken, alsof het een spiegel en vraagt Michelangelo ons: ‘Wie ben ik, en welke rol speel ik in deze grote theater van het leven?’

Voor Michelangelo & Paus Julius II waren er weinig tot geen kleurrijke schilderijen. De Sixtijnse Kapel was een plek voor introspectie. Er waren voornamelijk schilderingen van gordijnen, alsof je in een theater van je eigen leven aanwezig was. Ze reflecteerden de innerlijke wereld. Paus Julius II zorgde voor een gelegenheid van outrospectie, door de opdracht aan Michelangelo te geven. Juist de combinatie van introspectie en outrospectie vind ik zo krachtig. En doet me denken aan het werk van Roman Krznaric en Frans de Waal, die beiden het belang van outrospectie (empathie) aantonen.

De meest basale vorm van outrospectie is empathie. Empathie is immers het vermogen om de emoties van anderen te kunnen meevoelen. Dit vereist dat we in contact staan met onze emoties. Deze zeer oude verworvenheid, die zich volgens Frans de Waal in ons lichaam én in onze geest heeft genesteld, en waardoor we als soort hebben kunnen overleven. Als empathie dan zo belangrijk is, waarom zien we dat dan zo weinig terug in ons dagelijks leven?

De oplossing is wellicht te vinden in de Sixtijnse Kapel en de Renaissance.

In de Renaissance was het dierlijke en de natuur iets om te bedwingen, aldus Erno Eskens in zijn boek Beestachtige Geschiedenis van de Filosofie.  Het intellect wordt als sinds de tijd van Plato gezien als de wagenmenner, die twee paarden van Plato’s zielenwagen moesten bedwingen. De paarden staan symbool voor onze lichamelijke en sociale driften (emoties), die ons voort stuwen. De wagenmenner – ons intellect – houdt de teugels stevig in handen en zet een beschaafde levenskoers uit, aldus Erno Eskens. In de Renaissance kwam dit idee weer tot volle bloei. De natuur moest bedwongen worden. Dit zag je niet alleen terug in de tuinen, maar ook in de opkomst van het vrouwelijke korset. Droeg de vrouw een korset, dan was dat een teken dat ze haar dierlijkheid had bedwongen en mocht ze zo nu en dan meepraten.

En juist hier lijkt Michelangelo geen oog voor te hebben. Of maakt hij (onbewust) zichtbaar wat en wie we in de basis zijn. In de verbeelding van Michelangelo gaan de wagenmenner en de paarden hand in hand. Waardoor er geen sprake lijkt van hiërarchie.

Wellicht waren Michelangelo en Paus Julius II hun tijd ver vooruit. Pas in de Romantiek komen de paarden in opstand en moet de wagenmenner de teugels laten vieren. De mens weigert nog langer het driftleven te beteugelen. Vanaf dat moment wordt het dier in de mens bevrijd, wat leidt tot de emancipatie van de slaaf en de vrouw. Zij werden tot dan toe vooral als dierlijke wezens gezien. In onze tijd volgt de emancipatie van het dier zelf, terwijl ook de mens zelf verder verdierlijkt, aldus Erno Eskens. Dit sluit aan bij het gedachtegoed van Roman Kzarnic, want hij stelt dat empathie de kwaliteit van leven verbetert en bovendien is ze de motor achter sociale verandering.

En zo verovert ons emotionele leven weer een plek in ons gedachtegoed, waardoor empathie weer meer en meer plaats lijkt te krijgen. Waar de vorige eeuw een tijd was van introspectie, met de gordijnen dicht verzonken in de eigen gedachten. Doen Frans de Waal en Roman Krznaric in de geest van Michelangelo een oproep: ‘Wie ben ik, en vooral welke rol speel ik in deze grote theater van het leven?’

 

door Marion Riteco – foto’s internet